Khi nhắc đến Bến Thượng Hải, chắc hẳn những hình ảnh của những diễn viên tài sắc của Trung Quốc sẽ hiện ra trong đầu bạn do ảnh hưởng của những bộ phim “Bến Thượng Hải”, “Tân Bến Thượng Hải” nổi tiếng, nhưng ngoài theo dõi những tình tiết trên phim ảnh, bạn đã hiểu về Bến Thượng Hải chưa? Hãy cùng Du học Trung Quốc Riba khám phá về khu vực lịch sử này nhé.

Thượng Hải, thành phố lớn và hiện đại bậc nhất của đất nước Trung Quốc, xưa kia vốn chỉ là một làng chài ven biển thuộc miền trung Trung Quốc. Vào khoảng thế kỷ 11, đời nhà Tống (960–1279), làng chài nhỏ bé này được xây dựng và phát triển thành một hải cảng nhằm phục vụ nhu cầu giao thương buôn bán của vùng.

Tên gọi Thượng Hải (Shanghai, chữ Hán: 上海 ), mang đầy đủ ý nghĩa về vị trí địa lý và đặc điểm của vùng đất ven biển: Thượng, tiếng Hán là “上/shàng/”, có nghĩa là trên; 海: Hải, có nghĩa là biển. Shanghai ngày đó có nghĩa là Làng chài trên biển, và ngày này được hiểu là Đô thị trên biển.

Sau Chiến tranh Nha phiến, chính phủ nhà Thanh đã ký “Hiệp ước Nam Kinh” với Anh. Hiệp ước này quy định rằng nhà Thanh có năm thương cảng, và Thượng Hải là một trong số đó. Vào ngày 17 tháng 11 năm 1843, Thượng Hải chính thức mở cửa như một hải cảng.

Bến Thượng Hải thời xưa

Trước khi Thượng Hải mở cửa, Bến Thượng Hải là một bãi bồi hoang vắng bên sông, khi thủy triều xuống thì lộ ra một bãi biển rộng lớn, khi thủy triều lên thì sông không cắt ngang bãi biển, không có nhiều công trình khang trang mà nằm rải rác, chủ yếu là các túp lều nhỏ.

Chính vì Bến Thượng Hải hoang vắng và không trồng trọt được lương thực nên khi “Hiệp ước Nam Kinh” được ký kết và cần phân định nhượng địa ở Thượng Hải, bến Thượng Hải đã được chọn. Sau khi nắm bắt tình hình Thượng Hải, vị lãnh sự đầu tiên của Anh là Buffal đã đề xuất với quan tỉnh Cung Mộ Cửu rằng Bến Thượng Hải nên được chỉ định là một nhượng địa của Anh, Cung Mộ Cửu đã đồng ý.

Sống trong một xã hội nông nghiệp, từ góc độ của một xã hội nông nghiệp, Cung Mộ Cửu không thể nhìn thấy giá trị của Bến Thượng Hải, nơi đầy những bãi cát và không thể trồng trọt. Còn đối với vị lãnh sự người Anh, có hai lý do khiến Buffal chọn Bến Thượng Hải, một là điều kiện giao thông thuận tiện cho giao thông đường thủy trên Bến Thượng Hải;

Hai là từ góc độ quân sự, tàu chiến của Anh có thể cập bến ở đây và trấn giữ ở giữa Thượng Hải và Wusongkou. Bến Thượng Hải năm 1843 là chỉ bãi biển của công viên Bến Thượng Hải, có thể nói là bãi biển dài không bến bờ, lúc bấy giờ người ta đã xây dựng một số lượng lớn cầu cảng tư nhân ở đó.

Kể từ năm 1844 (năm Đạo Quang thứ 24 triều đại nhà Thanh), khu vực này đã được chỉ định là tô giới của Anh, người Anh đã ban hành lệnh không công nhận tất cả các cầu tàu tư nhân và xây dựng một tuyến nạo vét bằng bê tông cốt thép, và bờ biển của Bến Thượng Hải được sửa chữa từ đó.

Bến Thượng Hải trở thành bức chân dung chân thực về Thượng Hải, cũng như khu tô giới Thượng Hải cũ và toàn bộ Thượng Hải cũng là điểm khởi đầu cho sự khởi đầu của các thành phố hiện đại. Sau khi Bến Thượng Hải được chỉ định là một tô giới, nhiều doanh nhân nước ngoài đã băng qua đại dương đến đây, và Bến Thượng Hải bắt đầu phát triển rực rỡ.

Bến Thượng Hải bắt đầu từ Đường Đông Diên An ở phía Nam và kết thúc tại Cầu Waibaidu ở phía Bắc. Ở phía Tây của Bến Thượng Hải dài 1,5 km, có 52 tòa nhà phục hưng cổ điển với nhiều phong cách khác nhau, được gọi là Nhóm Triển lãm Kiến trúc Thế giới Bến Thượng Hải, nó đã trở thành một trung tâm tài chính trong thời kỳ Thượng Hải cũ.

Bến Thượng Hải là vành đai tập trung của các tổ chức ngoại thương và luôn được coi là công trình kiến trúc mang tính bước ngoặt của Thượng Hải. Để hình thành nên bến Thượng Hải ngày nay không phải một sớm một chiều mà là cả một quãng thời gian rất dài, có thể chia làm 3 giai đoạn chính:

Giai đoạn thứ nhất: Khoảng từ năm 1843 đến năm 1870, Bến Thượng Hải trở thành tô giới của Anh, rất nhiều người nước ngoài đến đây, hầu hết những người này chuyển từ những nơi mà người Anh gọi là “Đông Ấn”, đó là Ấn Độ, Pakistan, Indonesia, Philippines, Singapore và những nơi khác.

Vì không hiểu biết về Trung Quốc nên những thương gia này đã sao chép các tòa nhà “kiểu hành lang” thông gió của Ấn Độ và Đông Nam Á, việc xây dựng những ngôi nhà như vậy tương đối đơn giản và mang tính tạm bợ.

Đặc điểm của các tòa nhà này là hầu hết đều có hình chữ nhật và cao hai tầng, tích hợp văn phòng, hội đồng và nhà nghỉ. Ngoài ra, đặc điểm chung của các công trình này là không nằm sát chỉ giới đường đỏ Hoàng Phố mà lùi vào vườn cây, bãi cỏ, nguyên nhân là do người phương Tây thường mở vườn bên ngoài nhà, mặt khác là để tránh các cuộc tập kích trên sông Hoàng Phố.

Phong cách kiến trúc này vẫn còn được lưu giữ ở Bến Thượng Hải, và tòa nhà lãnh sự ban đầu của Anh “The Bund Source” thuộc về phong cách này.

Giai đoạn thứ hai

Từ năm 1870 đến năm 1910, Chiến tranh nha phiến lần thứ hai ở Trung Quốc kết thúc, điều này đã mang lại cho các doanh nhân nước ngoài đến Thượng Hải sự tự tin và đảm bảo hơn, họ tăng cường đầu tư vào bến Thượng Hải khiến thương mại phát triển.

Việc thường xuyên cho thuê đất, thuê nhà đã khiến mật độ xây dựng tăng lên. Trong thời kỳ này, chiều cao của tòa nhà tăng lên, diện tích trở nên lớn hơn, và hoa viên lớn thu hẹp thành các vườn hoa trong nhà.

Trong thời kỳ này, Bến Thượng Hải bị chi phối bởi Phục hưng Gothic và Tân cổ điển Anh, nhấn mạnh vào các đường nét.

Giai đoạn thứ ba

Từ năm 1910 đến năm 1940, sau chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, các nước phương Tây có cơ hội phát triển trở lại và đầu tư của họ vào Bến Thượng Hải được tăng lên rất nhiều.

Đồng thời, giá đất trên Bến Thượng Hải đã tăng vọt từ khoảng 2.000 nhân dân tệ/mẫu vào nửa sau của thế kỷ 19 lên hơn 200.000 nhân dân tệ/mẫu vào cuối những năm 1920. Bến Thượng Hải bước vào thời kỳ tái thiết quy mô lớn.

Do Trung Quốc tham gia liên minh chống phát xít nên theo yêu cầu của chính phủ Trung Quốc, năm 1943, Trung Quốc đã ký một hiệp ước mới với Hoa Kỳ và Anh, Hoa Kỳ và Anh từ bỏ các quyền ngoài lãnh thổ của mình ở Trung Quốc, trả lại nhượng địa cho Trung Quốc và đầu hàng chính phủ Pháp tại Đức.

Nó cũng công bố sự trở lại của Tô giới Pháp cho Trung Quốc. Do đó, nhượng địa thực sự không còn tồn tại vào năm 1943. Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc đã chính thức hoàn thành các thủ tục pháp lý để thu hồi tô giới sau chiến thắng của Chiến tranh chống Nhật.

Các tòa nhà trên Bến Thượng Hải hiện nay hầu hết đều được xây dựng trong thời kỳ này và những tòa nhà này đã thuê các kiến trúc sư chuyên nghiệp. Phong cách chủ yếu là Art Deco và Tân cổ điển, và chủ nghĩa chiết trung.

Đặc điểm lớn nhất của các tòa nhà tân cổ điển là mặt tiền chủ yếu là ba phần, trên cùng, giữa, dưới hoặc trái, giữa và phải, chẳng hạn như HSBC (nay là Ngân hàng Phát triển Phố Đông Thượng Hải) phong cách Art Deco, mặt tiền đơn giản và các đường thẳng đứng nhấn mạnh Cảm giác thẳng đứng, chẳng hạn như Khách sạn Hòa bình (trước đây là Tòa nhà Sassoon).

Chủ nghĩa chiết trung có nghĩa là các phong cách khác nhau của các thời đại khác nhau là một chút và sự thỏa hiệp được phản ánh, chẳng hạn như tòa nhà hải quan.

Vào tháng 2 năm 1924, để kỷ niệm sự kết thúc của Chiến tranh thế giới thứ nhất, một bức tượng Nữ thần Hòa bình đã được dựng lên trên Bến Thượng Hải của đường Edoya.

Không giống như Tượng Nữ thần Tự do ở Cảng Manhattan, những người đến Bến Thượng Hải từ biển nhìn thấy lưng của nữ thần. Bà dùng tay trái vuốt ve đứa trẻ mồ côi mẹ trong chiến tranh để nó không còn đau đớn, tay phải bà định đặt tay phải lên đầu người mẹ mất con để xoa dịu vết thương lòng.

Hình dáng nhân ái này đã mang hoa đến cho người dân thuộc hầu hết các quốc tịch, nhưng thật không may, vào năm 1941, chính quyền chiếm đóng của Nhật Bản đã phá bỏ nó và đúc thành súng thần công.

Thượng Hải ngày nay

Bến Thượng Hải đã trở thành nhân chứng lịch sử cũng như là một nhân tố trong quá trình phát triển của Thượng Hải. Để trở thành một “con thiên ngã” lộng lẫy như ngày hôm nay, Bến Thượng Hải cũng phải trải qua thời kì là “chú vịt con xấu xí”, hiểu biết về một thành phố chính là bước đầu tiên và quan trọng nhất để giúp thành phố đó phát huy thế mạnh của mình.

Nếu có cơ hội đến Thượng Hải, mọi người thử đến Bến Thượng Hải để ngắm nhìn những công trình kiến trúc hiện đại bên cạnh dòng sông Hoàng Phố lãng mạn nhé.